وضعیت بدنی و فعالیتهای ورزشی
یکی از اهداف مهم برنامه های تربیت بدنی, بهبود وضعیت بدنی افراد جامعه در سنین مختلف از طریق تمرین است تا بدین وسیله شرایط خوب مکانیکی فراهم شده و در نتیجه میزان کارایی افزایش یابد. اما نکته ای که همواره به شکل یک سوال اساسی مطرح میشود این است که وضعیت بدنی مناسب به کدام وضعیت اطلاق میشود؟
چنانچه وضعیت بدنی شاخص را به عنوان معیاری قبول و افراد را با آن مقایسه کنیم, آیا نتایج حاصل از آن با واقعیت وضعیتی افراد جامعه سازگاری دارد؟
نتایج بررسیها نشان میدهد بسیاری از افرادی که وضعیت بدنی آنان با این شاخص سازگاری نداشته ناهنجار شناخته شده اند; حال آنکه افراد مورد آزمایش این وضعیت را آزار دهنده نمی دانند و به راحتی به فعالیتهای جاری زندگی می پردازند.
در وضعیت بدنی شاخص باید خط کشش فرضی ثقل از لاله گوش, وسط مفصل بازو , کمی عقب تر از مفصل ران , پشت کشگک و جلوتر از قوزک پا عبور میکند. در حالیکه در وضعیت بدنی بهینه خط کشش ثقل از نزدیک ترین نقطه به مرکز مفصل عبور میکند.
داشتن وضعیت بدنی مطلوب مستلزم بهره مندی از عضلات قوی و انعطاف پذیر, حرکات طبیعی مفاصل, توازن قدرت عضلانی در دو سوی ستون فقرات, آگاهی از وضعیت بدن در حالتهای مختلف و از همه مهمتر پیروی از الگوی صحیح حرکتی است و اصولا وضعیتهای بدنی نامطلوب باعث خارج شدن راستای طبیعی ستون فقرات شده و به ریشه های عصبی, لیگامان ها و مهره ها فشار وارد میکند و موجب بیماریهایی چون زانوی پرانتزی, انحراف لگن و کج گردنی و ... میشود.
حال آنکه آیا نیاز است تا ورزشکاران از وضعیت بدنی کاملا مطلوب برخوردار باشند؟ به بیان دیگر چنانچه ورزشکاری در سطوح بالای قهرمانی بوده و ناهنجاری وضعیتی مانند پای پرانتزی داشته باشد, آیا این وضعیت موجب عدم پیشرفت وی شده و رفتارهای جسمانی را کاهش میدهد یا اینکه چنین وضعیتی به او کمک خاصی میکند تا در رشته مورد نظر موفق تر بوده و اصولا این وضعیت برای او یک مزیت تلقی می شود؟ به منظور دستیابی به پاسخ مناسب, نقش وضعیت بدنی و تطابقهای ساختاری را در چند رشته ورزشی به طور خلاصه بیان میکنیم.
چهارشانه بودن با بالاتنه صاف, استخوانهای ترقوه بلند , کتفهای پهن و کش آمدگی لیگامنتهای صلیبی زانو در ورزشهای آبی یک مزیت محسوب می شود. عضلات سرینی کوچک و باسن صاف برای دوندگان مسافتهای طولانی مشخصه مفیدی است. همانگونه که در ورزشهای راکتی, دوندگان مسافتهای متوسط و سرعتی, فوتبالیستها و بازیکنان هاکی میدانی و همچنین بسکتبالیستها و والیبالیستها پای چرخش یافته به داخل ( موثر در افزایش سرعت با گام کوتاه در مسافت کم ) یک مزیت محسوب میشود در ورزشهای رزمی مانند تکواندو که دارای درگیری و برخورد است داشتن تعادل حرف اول را میزند بنابراین پای چرخش یافته به داخل و قوس کم ستون مهره ای می تواند یک مزیت باشد تا موجب تحرک بیشتر تنه و برتری ورزشکاران رزمی گردد.
در واقع اینگونه وضعیتهای بدنی نه تنها خللی بر فعالیتهای روزانه و حتی ورزش فرد وارد نمیکند بلکه این وضعیت می تواند برای ورزشکاران مزیتی برای حرکات ورزشی محسوب شود. در واقع اینگونه وضعیتهای بدنی راه دیگری از خودگزینشی در رشته ها و ورزشهای گوناگون به شمار می آید. اما به نظر می رسد که این نگرش تنها زمانی موثر و مفید است که به افراد مختلف اجازه رقابت در ورزشهای گوناگون داده شود و آنان را به دلیل وضعیت خاص بدنی از فعالیتهای ورزشی محروم نکند. به بیان دیگر هر فرد جامعه این حق را دارد که با هر وضعیت جسمی در فعالیتهای ورزشی شرکت کند و وضعیت بدنی خاص, وی را از شرکت در رقابتها محروم نکند مگر آنکه سلامت وی در خطر باشد.
نویسنده: بهاره عندلیب ; مسئول کمیته آموزش
برگرفته از کتاب حرکات اصلاحی ; دکتر حسن دانشمندی و همکاران
